KİMYASAL KATKI NEDİR ?

• Çimento, agrega ve su dışında  çimento dozajının maksimum %5’i kadar ilave edilen organik ve inorganik maddelerdir. Taze betonun işlenebilirliğini iyileştirmek, priz sürelerini değiştirmek, sertleşmiş beton özelliklerin üzerine etki ederek dayanımını iyileştirmek gibi amaçlarla beton karışım suyuna eklenerek uygulanan kimyasal maddelerdir.

• Taze betonun pompalanabilmesini ve yerleştirilebilmesini kolaylaştırmak amacıyla düşük kıvamlı betonlarda daha önce deney çalışmalarınca belirlenen oranlarda şantiyede ilave edilen sıvı beton katkısına “redoz” adı verilir

• Betonu oluşturan malzemelerin özgül ağırlıkları ve boyutları farklı olduğundan taze beton ayrışmaya yakın bir karışımdır. Agregalar karışımın altına doğru su ise üstüne doğru hareket eğilimindedir.

• Betonda ayrışmanın olmaması hamur viskozitesinin agregaların yer çekimi etkisi ile hamur içerisinde kesitin aşağılarına doğru hareket etmesine izin vermeyecek kadar yüksek olmasına bağlıdır.

• Erken kalıp sökümü sırasında yapı elemanları deforme olabilir, döşeme sehim yapabilir, çökebilir, yapı ömrü boyunca kalıcı gerilme ve şekil değiştirmeler oluşabilir. Beton mukavemeti alma süresi betonun kalınlığına, yapı elemanına, kullanılan beton sınıfına, beton katkılarına, hava şartlarına ve beton bakımına bağlı olarak değişebilir.

• Yüzey hazırlığının betonun cinsine göre değiştiği, endüstriyel tesisler, depolar, yollar, otoparklar ve diğer tesislerde kullanılan özelliklere göre farklı kullanım amaçlarına sahiptirler. Beton kalınlığı, betonun cinsi, içerisindeki demir donatı miktarı ve eğimleri dikkate alınarak tasarımlarının yapılması gerekmektedir.

SIK SORULAN SORULAR

BETON NEDİR?

• ‘Beton’, üretim standartlarına uygun agrega, çimento, su, kimyasal katkı ve gerektiğinde bazı yapı malzemelerinin birlikte karılmasıyla elde edilen bir yapı malzemesidir.

TAZE BETON NEDİR?

• Beton malzemeleri karıldıktan sonra bir süre için yumuşak ve şekil verilebilir durumda kalarak, kolayca karılabilir, taşınabilir, yerleştirilebilir, sıkıştırılabilir ve perdahlanabilir formdaki durumunu taze beton olarak adlandırabiliriz.

BETONDA İŞLENEBİLİRLİK NEDİR?

• Taze betonun kolayca karılabilmesi ayrışmaya uğramadan taşınabilmesi yerleştirilebilmesi sıkıştırılabilmesi ve yüzeyinin düzeltilebilmesi betonun ne ölçüde işlenebilir olduğunu göstermektedir.

BETONUN YERLEŞTİRİLMESİ VE YERLEŞTİRİLMEDEN ÖNCE NELER YAPILMALIDIR?

• Yerleştirme metodu ve döküm süresi önceden belirlenmelidir.

• Donatısız ve yer betonu dökümleri öncesinde uygulanacak kısım nemlendirilerek ve sıkıştırılması yapılarak döküme uygun hale getirilmelidir.

• Kalıplar temiz sağlam ve standartlara uygun kalıp yağları uygulanarak hazır hale getirilmelidir.

• Beton dökümünden önce şantiyeye teslim edilen ürün özellikleri irsaliye üzerinden kontrol edilerek teslim alınmalıdır.

BETONUN YERLEŞTİRİLMESİ VE YERLEŞTİRME ESNASINA NELER YAPILMALIDIR ?

• Beton daha önceden döküme uygun hale getirilmiş olan kalıplara segregasyona neden olmayacak yükseklik ve açıda dökülmelidir.

• Düşey yapı elemanlarında donatı kaynaklı yerleşme problemlerinin önüne geçilmesi için döküm kalıbı 3 aşamada dolduracak şekilde gerçekleştirilmelidir.

• Beton kalıba yatay kademeler halinde dökülmelidir.

• Kendiliğinden yerleşen beton ve tarif edilmiş beton gibi özel ürünler haricinde tüm beton tipleri vibrasyon ile sıkıştırılarak dökümleri gerçekleştirilmelidir.

VİBRASYON UYGULANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN UNSURLAR NELERDİR ?

• Beton kalıbına kesinlikle vibratör temas etmemelidir.

• Beton içerisine yüksekten sert bir şekilde bırakılarak yerleşimi sağlamak için yavaşça dışarıya çıkarılmalıdır.

• Betonun birbirine kaynaşmasını sağlamak için her defasında bir önceki tabakaya kaynaşmasını sağlayacak ölçülerde vibrasyon yapılmalıdır.

• Vibrasyon taze betona düşey olarak daldırılmalıdır.

• Betonu hareket ettirmek için değil yerleştirmek için kullanılmalıdır.

• Yapı elemanına uygun vibratör seçilerek yapı elamanına uygun süre betonun içerisinde tutulmalıdır.

• Yanlış vibratör uygulaması betonun reolojik özelliklerine olumsuz etki ederek performansını düşürmektedir.

BETON YÜZEY İŞLEMİ BİTİRİLİRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR ?

• Döşeme betonlarında yüzey bitirme işlemleri büyük çoğunlukla çelik veya ahşap mastar aletleri malalarla yapılmaktadır. Kenar, pah ve derz işlemi gerektiren durumlarda ise önce kenar bitirmeleri yapılmalıdır. Mastar ve mala işleminden sonra gereken pürüzlülüğün verilmesi için, belirli bir yönde tarak çekilebilir.

BETONUN BAKIMI NEDİR ?

• Betondan beklenen özelliklerin gelişmesi için betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve perdahlanması işlemlerinden hemen sonra yeterli süre uygun nem koşulu ve sıcaklıkta tutulması işlemine bakım adı verilmektedir. Bakım işleminin amacı, başlangıçta su ile dolu olan kapiler boşlukların mümkün olduğunca hidratasyon ürünleri ile doldurulmasıdır.

BETON BAKIM YÖNTEMLERİ NELERDİR ?

• Sürekli olarak beton yüzeyinin nemli kalması sağlananmalıdır. Genellikle hortum ve benzeri yardımcı ürünlerle su püskürtülür ve gölet olacak şekilde su biriktirilir.

• Su geçirmeyen örtülerle beton yüzeyi kapatılır.

• Kimyasal kür katkıları kullanılarak beton yüzeyinde oluşabilecek su kayıplarının önüne geçilir.

SICAK HAVA KOŞULU NEDİR ?

• TS 1248 ‘Beton yapım döküm ve bakım kuralları’ standartı, ortalama hava sıcaklığının peş peşe üç gün süre ile 30 C nin üzerinde olduğu hava durumunu ‘sıcak hava’ olarak tanımlamaktadır.

SICAK HAVA KOŞULLARINDA HAZIR BETON SANTRALİNDE YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER NELERDİR ?

• Soğuk su ünitesi bulunan tesislerde %100 soğuk su kullanılması, chiller ünitesi bulunmayan santrallarda da santrala yakın buz tesislerinden kalıp buz tedarik edilerek reçete miktarına uygun su kesilerek mikserlere ilave edilmesi.

• Betonda uçucu kül kullanımının kıvam kayıplarını azalttığı ve işlenebilirlik süresini arttırdığı için uçucu kül stoklarının sağlanması ve uçucu küllü reçetelerle üretimlerin yapılması.

• Şantiyelerdeki redozlama ihtiyaçları artacağı için, betonun santral çıkış kıvamlarının standartların izin verdiği limitlere göre düşük kıvamda olmadan üretimlerin yapılması

• Transmikserler kazanlarının telis bezi ile sarılıp mutlaka dolum sonrasında ıslatılarak şantiye alanına hareket edilmesi

• Katkısız beton dökülmemesi. (Özellikle saha betonlarında katkısı azaltılmış reçetelere yönlendirmek)

• Özellikle C30 ve üzeri beton sınıflarının öğlen sıcağında dökülmemesi.

• Açık stok sahasında bekleyen agregaların santrallardaki sprey sistemleri çalıştırılarak doygun yüzey kuru haline getirilmesi.

• Beton döküm süresi kısaltılarak, ve kontrollü araç sevkiyatı yapılarak betonun aşırı beklemesinden dolayı oluşabilecek mukavemet kayıplarının önlenmesi

• Agrega fıskiyeleme (yağmurlama) sistemlerinin çalıştırılması. (özellikle açık alanda bekletilen 1No ve 2No agreganın suya doyuracak şekilde ıslatılması)

SICAK HAVA KOŞULLARINDA BETON DÖKÜM YERİNDE YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR ?

• Su kürü; çeşitli nedenlerden dolayı betondan kaybolan suyu telafi etmek için betona dışarıdan su girişini sağlamak amacıyla, sık sık veya sürekli su uygulanmalıdır. Su kürü, beton yüzeyi göllendirilerek, beton elemanı tamamıyla suya daldırılarak beton yüzeyine su püskürtülerek gerçekleştirilebilir.
• Su püskürtme yöntemi kullanılarak yapılan kürleme ortam sıcaklığının donma sıcaklığından hayli yüksek ve ortam neminin çok düşük olduğu hallerde uygulanabilmektedir.
• Kür suyunun temiz olması ve betona zarar verecek maddeler içermemesi gerekmektedir. Ayrıca, betonda termal şok etkisi yaratmaması için kür suyu, beton sıcaklığından 11° den daha soğuk olmamalıdır.
• Göllendirme veya daldırma yöntemiyle kür nem kaybının önlenmesi ve betonda üniform bir sıcaklık sağlaması açısından en etkin su kürü yöntemidir.
• Yüzeye kaplanan malzeme kullanılarak; bu yöntemde, buharlaşma yolu ile betondan su kaybı, yüzeyine geçirimsiz kağıt, plastik kaplama veya membran oluşturan kür malzemeleri kullanılarak önlenmelidir.
• Islak kaplamalar; çuval bezi, pamuklu hasır, halı ve kilim gibi nem tutabilen örtülerin suya doygun hale getirilerek beton yüzeyine serilmesi ile uygulanmalıdır. Kullanılan örtüler betona zarar veren veya betonda renk değişimine neden olan maddeler içermemelidir.
• Yüzey kaplama malzemeleri ile beton üzerinde zar veya tabaka oluştururarak buharlaşma yoluyla betonda oluşabilecek su kaybının önüne geçilmelidir.
• Betonda beklenen özelliklerin gelişmesi için betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve perdahlanması işlemlerinden hemen sonra, yeterli süre uygun nem koşulu sağlanması gerekmektedir.
• Yeterli bakım işleminin sağlanması kapiler boşluklar hidratasyon ürünleri ile yeterli mertebede dolarak olumsuz sonuçların önüne geçer.

SOĞUK HAVA KOŞULU NEDİR ?

• TS 2348 ‘ Beton yapım döküm ve bakım kuralları’ standartına göre ortalama hava sıcaklığının art arda üç gün süreyle 5 C nin altında olduğu durumu anormal kabul etmektedir. Günlük ortalama hava sıcaklığı, bir gece yarısından bir sonraki gece yarısına kadar geçen sürede kaydedilen en düşük ve en yüksek hava sıcaklıklarının ortalamasıdır.

SOĞUK HAVA KOŞULLARINDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER NELERDİR ?

• Erken dayanımı yüksek çimento kullanılmalıdır.
• Priz hızlandırıcı kimyasal katkılar kullanılarak betondaki sıvının donma noktası düşürülmeli ve çimentonun hidratasyonu hızlandırılmalıdır.
• Erken dayanım arttırıcı kimyasal katkılar kullanılarak beton plastik kıvamda iken buz oluşumu önlenmelidir.
• Yüksek kür sıcaklığı sağlanmalıdır.
• Soğuk hava koşulunda priz süresi ve erken dayanım önem arz ettiğinden katkılı çimento ve mineral katkıların kullanımları optimize edilmelidir.
• Özellikle perdahlama işlemi yapılacak döşeme gibi geniş yüzeyli elemanlarda, düşük su çimento oranına sahip, düşük çökme değerli betonlar kullanılmalıdır.
• Agregaların sıcaklığı 0°C’ nin altında ise, serbest su donacağından taze beton sıcaklığı hesabında kullanılan formül revize edilmelidir.
• Su aynı ağırlıktaki katı bileşenlere göre 5 kat daha fazla ısı depolayabilmesi avantajı ile karışım suyu ısıtılarak beton sıcaklığı yükseltilmelidir.
• Agregalar donmuş ve arasında buz topakları bulunuyor ise agrega üretime alınmadan önce ısıtılarak bu olumsuzluk önlenmelidir.

SOĞUK HAVA KOŞULLARINDA BETON DÖKÜM YERİNDE YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR?

• Kalıba bitişik beton yüzeylerinin nemli tutulmasını sağlamak amacıyla kalıplar mümkün olduğunca geç sökülmelidir.
• Buhar kürü uygulanması hem ısı hem de nem sağladığından en mükemmel yöntemdir.
• Betonun su ile kürlenmesi buzlanma problemi yaratacağından tavsiye edilmez.
• Isıtıcılar vasıtasıyla kuru ısıtma uygulandığında su kaybını önlemek için beton yüzeyi geçirimsiz malzeme veya kür malzemeleri ile kaplanmalıdır.
• Yapının etrafının çevrildiği durumlarda çevirme içindeki hava sıcaklığı 10 ° C’ nin altında ise içerideki havanın bağıl neminin %40’ın üzerinde olması sağlanmalıdır.
• Isıtma periyodunun sonunda beton, ani olarak soğuk hava etkisine maruz bırakılmamalıdır.
• Donmanın meydana geldiği durumda sıcaklığın ara sıra 10°C’ nin üzerine çıkması kaygı sebebi değildir.
• Hava sıcaklığı 10°C nin üzerinde olduğunda kuruma hızla artar. Aşırı oranda kuruma riski varsa ve donma beklenmiyorsa su kürü uygulanabilir.

ŞANTİYEDE İLAVE SU NELERE YOL AÇAR ?

• Beton döküm yerinde mix dizayna müdahale edilerek herhangi bir amaçla betona su ilave edilmesi beton sınıflarına göre belirlenen ve dayanımın ana kaynağı olan su çimento oranının düşmesine, buna bağlı olarak beton sınıfınca istenen dayanımın sağlanamamasına neden olur. Ayrıca betonda işlenebilirliğin optimum düzeyde olabilmesi için belirlenen oranda uygulanmış olan kimyasal katkının çalışmasını engeller ve ayrışma sonucunda işlenebilmesi için verilen su ters etki yaparak beton işlenemez hale gelir.

KİMYASAL KATKI NEDİR ?

• Çimento, agrega ve su dışında  çimento dozajının maksimum %5’i kadar ilave edilen organik ve inorganik maddelerdir. Taze betonun işlenebilirliğini iyileştirmek, priz sürelerini değiştirmek, sertleşmiş beton özelliklerin üzerine etki ederek dayanımını iyileştirmek gibi amaçlarla beton karışım suyuna eklenerek uygulanan kimyasal maddelerdir.

KİMYASAL KATKI TİPLERİ NELERDİR ?

• Su azaltıcı

• Yüksek oranda su azaltıcı

• Su tutucu

• Hava sürükleyici

• Priz hızlandırıcı

• Priz geciktirici

• Vizkozite iyileştirici

REDOZ NEDİR ?

• Taze betonun pompalanabilmesini ve yerleştirilebilmesini kolaylaştırmak amacıyla düşük kıvamlı betonlarda daha önce deney çalışmalarınca belirlenen oranlarda şantiyede ilave edilen sıvı beton katkısıdır.

BETON AYRIŞMASI (SEGREGASYON) NEDİR ?

• Betonu oluşturan malzemelerin özgül ağırlıkları ve boyutları farklı olduğundan taze beton ayrışmaya yakın bir karışımdır. Agregalar karışımın altına doğru su ise üstüne doğru hareket eğilimindedir. Betonda ayrışmanın olmaması hamur vizkositesinin agregaların yer çekimi etkisi ile hamur içerisinde kesitin aşağılarına doğru hareket etmesine izin vermeyecek kadar yüksek olmasına bağlıdır. Betonda ayrışma uygun gradasyon kullanılması ve hamur vizkositesinin kontrol altına alınmasıyla önlenebilir. Ayrışma, betonarme yapı elamanında görüntü bozukluğuna yol açtığı gibi kesit performansını da önemli ölçüde düşürür. Ancak ayrışma taze betonun karıştırılma, taşınma, yerine yerleştirilme ve sıkıştırılma sürecinde yapılan hatalar sonucunda da meydana gelebilir.

ÇATLAK TÜRLERİ VE SEBEPLERİ

• Plastik oturma

• Plastik büzülme

• Erken termal büzülme

• Uzun vadeli kuruma büzülmesi

• Yüzeysel ince çatlaklar

• Donatının korozyonu

• Alkali silika reaksiyonu

• Erken donma hasarı

• Donma çözülme hasarı

BETON SİPARİŞİ SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

• Teslimat tarihi, zamanı ve birim sürede verilecek beton miktarı

• Şantiye etrafında döküme uygun ekip ekipman keşfinin yaptırılması

• Varsa özel taşıma metodu

• Varsa özel yerleştirme metodu

• Çevresel etki sınıfı

• Kıvam sınıfı

• Agrega maksimum tane büyüklüğü

• Dayanım sınıfları

• Klorür içeriği

ÇEVRESEL ETKİ SINIFLARI NELERDİR ?

BRÜT BETON NEDİR ? NERELERDE KULLANILIR ?

• Dmax agrega en büyük tane büyüklüğü TS 500’ e göre belirlenerek agrega seçimi yapılır.

• TS 500’ e göre en büyük tane büyüklüğü;

• Kalıp genişliğinin 1/5 inden

• Döşeme kalınlığının 1/3 ünden

• İki donatı çubuk arasındaki uzaklığının ¾ ünden büyük olmamalıdır. Oranlar beton dökümü öncesi belirlenecek olan yapı özelliklerine göre tespit edilerek uygun beton istenmelidir.

ERKEN KALIP ALMAK

• Erken kalıp sökümü sırasında yapı elemanları deforme olabilir, döşeme sehim yapabilir, çökebilir, yapı ömrü boyunca kalıcı gerilme ve şekil değiştirmeler oluşabilir. Beton mukavemeti alma süresi betonun kalınlığına, yapı elemanına, kullanılan beton sınıfına, beton katkılarına, hava şartlarına ve beton bakımına bağlı olarak değişebilir. Örneğin; hava sıcaklığının +5 C nin altında olduğu her gün kalıp alma süresine eklenmelidir. Kalıbın istenen zamanda alınması için yapı elemanı için belirlenmiş olan uygun beton bakımları yapılmalıdır. (bknz ‘Beton Bakımı Nedir ?’)

SAHA BETONU NEDİR ? UYGULANIRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR ?

• Yüzey hazırlığının betonun cinsine göre değiştiği, endüstriyel tesisler, depolar, yollar, otoparklar ve diğer tesislerde kullanılan özelliklere göre farklı kullanım amaçlarına sahiptirler. Beton kalınlığı, betonun cinsi, içerisindeki demir donatı miktarı ve eğimleri dikkate alınarak tasarımlarının yapılması gerekmektedir. Uygulama öncesinde saha betonu alt dolgusu uygun dolgu malzemesi ile uygun kota kademeler halinde sıkıştırılarak getirilir. Toprak zemine oturacak olan beton dökümlerinde ise beton içerisindeki suyun toprak yoluyla emilerek kaybolmaması için beton dökümü öncesinde zeminin beton ile ilişkisi kesilecek uygun malzeme ile kaplanması gerekmektedir. Beton zemine oturacak olan saha betonlarında ise kir, toz, yağ vb gibi malzemelerden temizlenerek döküme uygun hale getirilmesine dikkat edilmelidir. Beton dökümlerine başlanmadan önce ano yerleri belirlenerek çelik kalıplar proje kotuna göre konulmalıdır. Yapısal derzler ve demir donatı için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Çift kat serilecek durumlarda ise sehpa ile paspayı kontrol edilerek yerleştirilmelidir.